Aydınlatma Sözlüğü

LED, üzerinden elektrik akımı geçirildiğinde ışık yayan, diyot temelli elektronik devre elemanıdır. Light-emitting diode (ışık yayan diyot) kelimelerinin baş harflerinden oluşan kısaltmadır. LED'lere akım uygulandığında; elektronlar cihaz içerisindeki elektron boşluklarıyla birleşerek, foton biçiminde enerjiyi açığa çıkarır.

Aydınlatma seviyesi ve ışık özellikleri ölçümü için kullanılan cihazlara ışık ölçer adı verilir. Işık ölçüm cihazları aydınlatma, fotoğrafçılık ve sinema endüstrilerinde kullanılmaktadır. Işık ölçüm cihazları, iç ve dış mekanlarda aydınlatma seviyelerinin ölçümü için kullanılır.

Işık kaynağı tarafından yayılan ışığı kontrol altına alarak belirli bir açıda ve yoğunlukta dağılmasını sağlayan optik materyale lens adı verilir. Lensler, plastik, silikon ya da cam malzemeden çeşitli şekil ve boyutlarda imal edilebilir. Lensler, ışık açısı üzerinde hassas kontrol imkânı sağlar.

Kamaşma, aşırı ve kontrolsüz bir şekilde dağılan ışığın neden olduğu görsel algıdır. Parlak güneş ışığına veya yapay ışığa (elektrikli ışıklar) maruz kalındığında ortaya çıkan görme zorluğuna kamaşma denir. Kamaşma problemi doğrudan veya yansıma sonucunda ortaya çıkabilir.

Dalga boyu, bir dalga şeklinin tekrarlayan birimleri (iki tepe noktası) arasındaki mesafeyi belirtir. Dalga boyu, Yunancadaki lamda (λ) harfi ile gösterilmektedir. Dalga boyu metre, mikrometre ve nanometre cinsinden ölçülür.

Alternatif akım (AC) devrelerde, devre üzerinde kullanılan gerçek gücün, devreye verilen görünür güce oranına güç faktörü denir. Güç faktörü 0 ile 1 arasında değer alabilir. Bu değerin 1'e yakın olması arzu edilen durumdur.

Geniş yüzeylerin aydınlatılması için kullanılan mimari aydınlatma elemanlarına wallwasher adı verilir. Wallwasher'ın Türkçe karşılığı Duvar Yıkayıcı'dır. Burada bahsedilen yıkama, duvarın ışıkla yıkanmasını yani ışıkla renklendirilmesini ifade etmektedir. Duvar üzerine yayılan ışık, tıpkı bir yağmur ya da su gibi duvarı yıkadığı için bu ismi almıştır.

Flicker, ışık parlaklığının hızlı ve tekrarlayan bir şekilde değişiklik göstermesi sonucunda ortaya çıkan ışık titremeleridir. Işıkta belirli bir sıklıkla yaşanan titreşimler, görünür flicker ve görünmez flicker olarak ikiye ayrılır.

UGR'nin açılımı Unified Glare Rating (Birleştirilmiş Parlama Derecesi)'dir. UGR, aydınlatma armatürlerinin neden olduğu kamaşmayı hesaplama yöntemidir. UGR derecesi sayesinde aydınlatma armatürlerinin ne kadar kamaşma yarattığı ve buna bağlı olarak çevresindekileri ne kadar rahatsız edebileceği anlaşılabilir.

LED'ler kullanıldıkça ışık çıktısında bir miktar düşüş görülür. Bu düşüş, kullanım süresince devam eder ve bir süre sonra aydınlatma görevini yerine getiremeyecek hale gelir. TM-21, LM-80'e göre toplanan verilerle, LED paketinin, dizisinin ya da modülünün zamana bağlı lümen kaybını hesaplamak için önerilen yöntemdir.

Bir aydınlatma sisteminde, sistem içerisindeki bileşenlerin enerjinin daha verimli kullanımı amacıyla değiştirilmesine retrofit denir. Retrofit genellikle bir aydınlatma armatüründe yalnızca lambanın değiştirilerek iyileştirilmesini ifade eder.

Işığı, yansıma ve kırılma yoluyla belirli bir açıda yönlendiren optik elemanlara reflektör adı verilir. Reflektörler, ışığı toplar, yoğunluğunu artırır ve aydınlatılması istenen yüzeye yönlendirir. Reflektörün iç kısmında, ışığı şekillendirmek için yansıtıcı malzeme kullanılmaktadır. İç yüzeyin yansıtma özelliği, sistem verimi açısından son derece önemlidir.

RAL, Avrupa ülkelerinde kullanılan standart renk tanımlama sistemidir. RAL, 1925 yılında bulunmuştur ve o tarihten günümüze Almanya ve diğer Avrupa ülkelerinde renkleri tanımlamak için kullanılmıştır. RAL, Almanca'da Reichs-Ausschuss für Lieferbedingungen kelimelerinin baş harflerinden oluşturulmuş bir kısaltmadır, Türkçe karşılığı Devlet Teslimat Şartları Komisyonu'dur.

Aydınlık ya da aydınlatma seviyesi bir yüzey üzerinde birim alan başına düşen toplam ışık miktarıdır. Birimi lüks'tür ve kısaltılmış şekilde lx olarak kullanılır. Bir ortamın ne kadar aydınlatıldığı, lüks değeriyle ifade edilir. Ne kadar yüksek lüks değerine ulaşılırsa, o kadar yüksek seviyede aydınlatma yapıldığı söylenebilir.

Görünür kırmızı ışıktan daha uzun, radyo dalgaları ve mikrodalgalardan daha kısa dalga boyuna sahip elektronmanyetik ışınıma kızılötesi adı verilir. Kızılötesi ışınların dalga boyu 750 nm ile 1 mm aralığındadır. İngilizcedeki karşılığı infrared radiation kelimelerinden türetilmiş IR kısaltması ile de gösterilir.

Işık verimi, bir aydınlatma elemanının elektrik gücünü ışığa ne kadar verimle dönüştürdüğünü belirtir. Bir ışık kaynağı, bir watt güç harcayarak kaç lümen ışık çıktısı sunuyorsa bu ışık verimidir. Işık akısının güce oranı, watt başına lümen cinsinden ifade edilir ve lm/W şeklinde sembolize edilir.

Bir ışık kaynağının ışığı nasıl dağıttığını belirten ifadeye ışık açısı (beam angle) denir. Işık açısı olarak belirtilen açı, ışık demetinin başlangıç yoğunluğunun yüzde 50’sinin altına düştüğü açıya kadardır. Işık açısı derece cinsinden ifade edilir, simgesi (°)’dir.

Bir ışık kaynağından, farklı açılarda yayılan ışığı ölçmek için kullanılan test cihazına gonyofotometre adı verilir. Gonyofotometre kelimesi, açıları ölçmek için kullanılan gonyometre ile ışığı ölçmek için kullanılan fotometre kelimelerinin bir araya getirilmesiyle oluşturulmuştur.

Floresan ve HID gibi gaz deşarjlı lambaları çalıştırmak için ihtiyaç duyulan, uygun gerilimi ve akımı sağlayan cihazlara balast denir. Balast, gaz deşarj lambalarına iletilen akımı sınırlar ve bu sayede lambanın yüksek akım çekerek bozulmasını engeller.

Tavana ya da duvara monte edilmek üzere tasarlanmış, gövdesinde genellikle birden fazla lamba barındıran dekoratif aydınlatma elemanlarına avize denir. Avizeler neredeyse evin her köşesinde, tüm yaşam alanlarında kullanılmaktadır.