Fotometri, insan gözü tarafından algılanan görünür ışığın ölçümüdür. Fotometri, foto ve metri kelimelerinin birleştirilmesiyle oluşturulmuş bir isimdir. Foto, ışık anlamına gelen bir ön ektir. Metri ise ölçme işlemini ifade eder.
İster evimizde kullanmak amacıyla, ister bir projede ihtiyacımızı belirlerken kaç watt, kaç lümen gibi bir karmaşanın içinde kendimizi buluruz. LED lamba ya da LED ampul adına her ne derseniz deyin, satın alırken aklımıza gelen ilk soru; evimizi aydınlatmaya yeter mi? Bu sorunun cevabını ararken lümen ve watt terimleri bizi karşılar.
Yurtiçi pazarda pek çok farklı markanın LED ampulü bulunmaktadır. LED ampul seçiminde tüketicilerin marka, fiyat, garanti süresi, enerji verimliliği gibi farklı öncelikleri olmaktadır. Ürün çeşidinin fazla olması ve tüketici önceliklerinin değişken olması farklı markaların tercih edilmesini, pazarın dinamik kalmasını sağlamaktadır.
Stabilizasyon için gereken süre, test edilen katı hal aydınlatma ürünlerinin türüne bağlıdır. Stabilizasyon süresi genellikle küçük entegre LED lambalar için 30 dakika ve büyük SSL aydınlatma armatürleri için 2 saat veya daha fazla olabilmektedir. En az 3 okumanın varyasyonu belirlendiğinde kararlılığa ulaşıldığına karar verilebilir.
Kandela, belirli bir yönde yayılan birim katı açı başına noktasal ışık gücüdür. Lümen ise belirli bir kaynaktan yayılan toplam görünür ışığın miktarıdır. Kandela ve lümen birbirleriyle ilişkili kavramlardır. Kandela ve lümen birimleri arasında dönüşüm yapabilmek için ışık kaynağının ışığı nasıl dağıttığı bilinmelidir.
Küre ölçümü, bütünleştirme küresi adı verilen laboratuvar ekipmanı yardımıyla yapılır. Küre ölçümü, aydınlatma elemanının toplam ışık akısı, gücü, ışık verimi, renk sıcaklığı, dalga boyu gibi fotometrik ve elektriksel performans değerlerinin ölçülmesini sağlar.
Işık kaynaklarının fotometrik ölçümü, bütünleştirme küresi ve gonyofotometre adı verilen laboratuvar ekipmanları yardımıyla yapılır. Küre ölçümü, aydınlatma elemanının ışık akısı, ışık verimi, renk sıcaklığı, renksel geriverim indeksi özelliklerini, gonyofotometre ölçümü ise ışık dağılımı, ışık açısı, ışık yoğunluğu özelliklerini çıkartır.
Başlangıç ışık akısı ve ortalama ışık akısı, bir aydınlatma cihazı tarafından üretilen ışığın iki farklı ölçüsüdür. Başlangıç ve ortalama ışık akısı arasındaki farkı bilmek, üretici, tedarikçi ve perakendeciler tarafından aldatılmanızı önleyecektir.
Gündüzleri olduğu kadar hava karardıktan sonraki saatlerde de yaşadığımız çevrenin tadını çıkarmak mümkündür. Peyzaj aydınlatması sayesinde, akşam yürüyüşleri ve aktiviteleri güvenlik ve eğlenceden ödün vermeden gece geç saatlere kadar uzayabilir. Binalarımızın iç ve cephe aydınlatmalarına gösterdiğimiz özeni doğal ve suni çevreleri için de gösterdiğimizde projelerimizin değerinin artmasını sağlayabiliriz.
İç ve dış mekan çeşitli uygulamalarda aydınlatma gereklilikleri tanımlanırken aydınlık düzeyinin birimi olan lx (lüks) kullanılır. Yol ve tünel aydınlatması gibi uygulamalarda ise parıltı (cd/m2) birimi kullanılır. Peki lx ve cd/m2 arasındaki fark nedir?
Kullandığınız lambanın kaç lümen olduğunu ve aydınlatmak istediğiniz odanın genişliğini bize söyleyin, kaç tane lamba kullanmanız gerektiği hesaplayalım. Hesaplama aracıyla odada ne kadar ışığa ihtiyacınız olduğunu hızlıca belirleyebilirsiniz. Aydınlatma hesabı hiç bu kadar kolay olmamıştı.
Aydınlatma armatürlerinin ışık dağılımının incelenmesi için gonyofotometre adı verilen ölçüm cihazıyla fotometrik test yapılır. Bu test yapıldıktan sonra fotometrik ölçüm sonuçlarını içeren bir test raporu oluşturulur. Peki bu rapordan ürün özellikleri nasıl çıkartılır?
Işık şiddeti bir ışık kaynağının belirli bir yönde yaydığı ışık miktarıdır. Işık şiddetinin birimi Kandela’dır. Kandela değeri bir ışık kaynağının ne kadar parlak olduğunu ifade eder. Kandela, cd kısaltması ile belirtilir ve rakamsal değerden sonra yazılır. Örneğin; 100 cd, 2.000 cd, 8.000 mcd gibi.
Bir aydınlatma aygıtının her yönde yaydığı toplam ışık miktarına ışık akısı denir. Işık akısının birimi lümen’dir. Bir ışık kaynağından yayılan insan gözü tarafından görünür ışığın toplam miktarı lümen ile ifade edilir. Yani bir lamba veya aydınlatma armatürünün lümen değeri ne kadar yüksekse, o kadar yüksek ışık çıktısına sahip demektir.
Aydınlık ya da aydınlatma seviyesi bir yüzey üzerinde birim alan başına düşen toplam ışık miktarıdır. Birimi lüks'tür ve kısaltılmış şekilde lx olarak kullanılır. Bir ortamın ne kadar aydınlatıldığı, lüks değeriyle ifade edilir. Ne kadar yüksek lüks değerine ulaşılırsa, o kadar yüksek seviyede aydınlatma yapıldığı söylenebilir.
Bir ışık kaynağından, farklı açılarda yayılan ışığı ölçmek için kullanılan test cihazına gonyofotometre adı verilir. Gonyofotometre kelimesi, açıları ölçmek için kullanılan gonyometre ile ışığı ölçmek için kullanılan fotometre kelimelerinin bir araya getirilmesiyle oluşturulmuştur.
Bazı modern avizelerde yaklaşık 40W güç çeken G9 duylu halojen kapsül ampullerden kullanılır. Bu ampuller yaklaşık 400-500 lümen parlaklığa ve 2.000-2.500 saat kullanım ömrüne sahiptir. Bu ampulleri yine G9 duylu, aynı ya da daha fazla parlaklığa sahip kapsül LED ampullerle değiştirerek enerji tasarrufu yapabilir, elektrik faturanızın ciddi oranda düşmesini sağlayabilirsiniz.
Eskiden bir odayı aydınlatmak için kaç watt ışığa ihtiyacımız olduğunu bilirdik. Ancak konu LED'ler olunca lümen kavramı hayatımıza girmiş, durum biraz karışık hale gelmiştir. Bir odayı aydınlatmak için ihtiyaç duyulan lümen değeri pek çok değişkene bağlıdır. Ancak bu yazıda hesaplamayı sizin için biraz kolaylaştıracağız.
Bakım faktörü, lambanın yaşlanması veya kirlenmesi sebebiyle ortaya çıkan ışık çıktısındaki düşüşü ifade eden çarpandır. Bakım faktörü, zaman içerisinde ortaya çıkan ışık kayıplarını belirtir ve kayıp faktörü olarak da bilinir.
Avrupa Birliği, aydınlatma aygıtlarında enerjinin verimli kullanılması için yeni bir düzenleme getiriyor. Bu düzenleme ile, 85 lm/W etkinlik faktörü altındaki aydınlatma elemanları yasaklanıyor. Bu gelişme sonrasında, aydınlatma sektöründe üretimin LED teknolojisi yönünden hız kazanması bekleniyor.
12