Bakım Faktörü

Bakım faktörü, lambanın yaşlanması veya kirlenmesi sebebiyle ortaya çıkan ışık çıktısındaki düşüşü ifade eden çarpandır. Bakım faktörü, zaman içerisinde ortaya çıkan ışık kayıplarını belirtir ve kayıp faktörü olarak da bilinir.

Işık kaynaklarında kullanım süresince ışık çıktısında yani lümen değerinde bir miktar azalma görülebilir. Buna ek olarak, ışık kaynaklarının kirlenmesi de ışık çıktısının bir miktar düşmesine sebep olacaktır. Aydınlatma seviyelerine ilişkin hesaplamalar yapılırken yaşlanma ve kirlenmeden kaynaklı bu düşüş de göz önüne alınmalıdır.

İç ve dış mekân tüm aydınlatma uygulamalarında, aydınlatma seviyelerinin çalışma süresi boyunca sabit kaldığı söylenemez. Işık kaynağının bozulması ve kirlenmesi sebebiyle zaman içerisinde düşüşler görülebilir. Bu eğer bir iç mekân aydınlatması ise, odanın tavan ve duvarındaki yansıma da zamanla azalacak bu da aydınlatma seviyelerinde düşüşe sebep olacaktır.

Bakım faktörü, lamba tipi, balast türü, armatür tipi, bakım aralıkları, çalışma süresi, odanın yansıma oranları ve çevresel etkilere göre hesaplanır.  Bu hesaplama için geliştirilmiş özel yazılımlar bulunmaktadır.

Bakım faktörü (MF) aşağıdaki formül yardımıyla; lamba lümen bakım faktörü (LLMF), lamba sağ kalma faktörü (LSF), armatür bakım faktörü (LMF) ve oda yüzeyleri bakım faktörü (RMF veya RSMF) çarpımları ile de bulunabilir.

MF = LLMF x LSF x LMF x RMF

LLMF, lambanın ışık akısında zamana bağlı düşüşü belirtir. Bu değer genellikle ışık kaynağı üreticisi tarafından belirtilir.

LSF, ışık kaynağının arıza durumunu ifade eder. Arıza durumunda lamba değişimi anında yapılıyorsa bu değer 1 alınarak, etkisi göz ardı edilebilir.

LMF, armatürün çevresel etkilerle kirlenmesinden kaynaklı ortaya çıkan ışık kayıplarını belirtir. İç mekân uygulamalarında temiz ortamlar için 0,93-0,98 aralığında değerler alınabilir.

RMF veya RSMF ise, oda yüzeylerinin yansıma değerlerinde zamana bağlı düşüşü gösterir. Temiz bir çevrede, bu değer 0,95-0,97 aralığında alınabilir.

Başlangıç ışık akısının, bakım faktörüyle çarpılmasıyla korunan ışık akısı bulunur.

Aydınlatma uygulamaları yapılırken, bakım faktörü göz önüne alınmalı ve başlangıçta ilgili standartta belirtilen minimum aydınlatma seviyelerinin üstünde değerler yakalanmalıdır. Zaman içerisinde yaşanacak ışık kaybı, aydınlatma koşullarının belirtilen kriterlerin altına düşmesine sebep olmamalıdır.