UPS seçimi yaparken dikkat edilmesi gereken en önemli iki şey; maksimum güç çıkışı ve pil kapasitesidir. Maksimum güç, ne kadar güce sahip cihazları besleyebileceğinizi gösterir. Pil kapasitesi ise bir kesinti sırasında bağlı cihazların ne kadar süreyle çalıştırabileceğini belirler.
Bir elektrik kesintisi olduğunda elektrikli cihazlara yedek güç sağlayan ekipmanlara UPS (Kesintisiz güç kaynağı) denir. UPS’in içerisinde şarj edilebilir piller bulunur ve kesinti anında bu piller ihtiyaç duyulan gücü sağlar.
UPS seçimi yaparken dikkat edilmesi gereken en önemli iki şey; maksimum güç çıkışı ve pil kapasitesidir. Maksimum güç, ne kadar güce sahip cihazları besleyebileceğinizi gösterir. Pil kapasitesi ise bir kesinti sırasında bağlı cihazların ne kadar süreyle çalıştırabileceğini belirler.
Maksimum güç ihtiyacını belirlemek için UPS’e bağlı tüm cihazların gücünü toplamak gerekir. Cihazların gücünü öğrenmek için üzerindeki etikete bakılabilir. Elektrikli cihazların birçoğunun etiketinde W (Watt) cinsinden toplam güç yer alır. Daha doğru sonuçlar için her bir cihaz Wattmetre adı verilen priz tipi güç ölçer yardımıyla ölçülebilir. Ölçüm sonucunda elde edilen güç değerleri toplanarak toplam güç bulunur.
Cihazların gücü W cinsinden ölçülürken UPS’lerin sağlayabileceği güç VA cinsinden ifade edilir. VA, görünür güç anlamına gelirken W, gerçek gücü gösterir. Görünür güç ve gerçek güç arasındaki dönüşüm aşağıdaki formül yardımıyla yapılabilir.
Görünür güç (VA) = Gerçek güç (W)/Güç faktörü (pf)
Eğer cihazların güç faktörünü bilmiyorsanız (çoğu kullanıcı bilmez) bunu 0,7 olarak alabilirsiniz. Buna göre UPS’in maksimum kapasitesini 0,7 sayısıyla çarparak ne kadar güce kadar cihazları çalıştırabileceğini hesaplayabilirsiniz.
Gerçek güç (W) = Görünür güç (VA) x 0,7
Buna göre; maksimum gücü 3.000 VA olarak belirtilen bir UPS, yaklaşık olarak 2.100 W’a kadar güç sağlayabilecektir. Diğer bir deyişle; 2.100 W’lık bir cihazı çalıştırmak için en az 3.000 VA güce sahip bir UPS gereklidir.
UPS’in pil kapasitesi, üreticinin kataloğunda ya da ürünün teknik özelliklerinin belirtildiği veri dosyasında yer alır. Pil kapasitesi, bir kesinti anında bağlı cihazların ne kadar süreyle çalışacağını belirler. Pil kapasitesi için nominal pil kapasitesi ve etkili pil kapasitesi olarak iki farklı değerden bahsetmek gerekir.
UPS’in içerisinde 6 adet 7 Ah akü olduğu belirtiliyorsa bu UPS’in nominal pil kapasitesi tam olarak 42 Ah‘tir. Pilin etkili kapasitesi ya da kullanılabilir kapasitesi ise bu değerden daha azdır. Etkili pil kapasitesi, nominal pil kapasitesinin 0,4 ile çarpımıyla yaklaşık olarak hesaplanabilir.
Etkili pil kapasitesi (Ah) = Nominal pil kapasitesi (Ah) x 0,4
Yukarıdaki örneğimize dönersek nominal pil kapasitesi 42 Ah olduğundan etkili pil kapasitesi 17 Ah’tir. Bu değer akünün çalışma geriliminde bir saat boyunca ne kadar akım sağlayacağını belirtir. Akülerle bağlı cihazların çalışma gerilimi aynı olmadığından Ah (Amper-saat)’i Wh (Watt-saat)’e çevirmek hesaplamayı kolaylaştıracaktır.
Enerji kapasitesi (Wh) = Akü kapasitesi (Ah) x Akü gerilimi (V)
UPS’lerin içerisinde yer alan akülerin büyük bir çoğunluğu 12 V gerilime sahiptir. Etkili pil kapasitesi 12 ile çarpılarak akülerin sağlayabileceği toplam güç bulunabilir. Buna göre 17 Ah pil kapasitesine sahip bir UPS, 204 Wh güç sağlayabilir. UPS’in enerji kapasitesi, bağlı cihazların gücüne bölünerek kaç saat çalışabileceği bulabilir. Buna göre bu UPS’e 400 W güçte bir cihaz bağlarsanız bu cihazı yarım saat boyunca çalıştıracaktır. UPS’e 800 W’lık bir cihaz bağladığınızda çalışma süresi 15 dakikaya düşecektir.
UPS’in çalışma süresi aşağıdaki sadece formül yardımıyla kolayca hesaplanabilir.
Çalışma Süresi (Dakika) = (Akü Sayısı x Akü Gerilimi (V) x Akü Kapasitesi (Ah) x 0,4 x 60)/Güç
Hesaplamalar sonucunda elde edilen değerlere bir miktar koruma payı bırakılması önerilir. Bu, cihazların gücündeki dalgalanmalara karşı koruma sağlarken, pil kapasitesinde kullanıma bağlı düşüşü de tolere etmeye yarar.
