Işık terapisi, diğer adıyla fototerapi, dermatolojik bazı cilt hastalıklarında ve yeni doğan bebeklerde sıklıkla görülen sarılık hastalıklarında, hastanın durumuna bağlı olarak belirli dalga boylarındaki ışığın belirlenen dozlarla cilde uygulandığı tedavi yöntemidir.
Işık terapisi, diğer adıyla fototerapi, dermatolojik bazı cilt hastalıklarında ve yeni doğan bebeklerde sıklıkla görülen sarılık hastalıklarında, hastanın durumuna bağlı olarak belirli dalga boylarındaki ışığın (UV-A, UV-B) belirlenen dozlarla cilde uygulandığı tedavi yöntemidir.
Literatürde farklı sebeplerle ortaya çıkabilen hastayı fizyolojik ve psikolojik olarak etkileyen birçok deri hastalığı bulunmaktadır. Belirlenen tanılara göre ciltte döküntü, renk değişimi, pullanma, lekelenme, kaşınma gibi belirtilerle kendini belli ederek iç organlara kadar dahi ilerleyebilen dermatolojik hastalıklarda fototerapi sıklıkla kullanılmaktadır. Deri lenfomaları, sedef hastalığı, egzama, liken planus ve vitiligo fototerapi tedavi yönteminin kullanıldığı bazı hastalık çeşitleridir.
Fototerapi, güneş ışığıyla ya da istenilen dalga boyunda ışık verebilen yapay ışık kaynaklarından LED, floresan veya lazer lambalarla uygulanabilmektedir.
Güneşten gelen ultraviyole ışık içerisinde farklı dalga boylarında A, B ve C olarak isimlendirilen üç çeşit ışık bulunmaktadır. 200-290 nm dalga boyu aralığında UV-C, 290-320 nm dalga boyu aralığında UV-B ve 320-400 nm dalga boyu aralığında UV-A bulunmaktadır. Fototerapide hastalığın durumuna göre UV-A ve UV-B kullanılmaktadır. UV yoğunluğu, deniz seviyesinden yukarı çıkıldıkça her 100 m’de yüzde 0,6 oranında artış göstermektedir.
UV-B fototerapi yöntemiyle, hastaya ışığa duyarlaştırma ilacı verilmeden dar ve geniş bant aralıklarında ışık uygulanmaktadır. Dar bant UV-B, geniş bant UV-B’ye göre deriye daha fazla nüfuz edebilmekte olduğundan daha çok kullanılmaktadır.
Bazı hastalar evlerinde dar bant aralığındaki UV-B floresan lambalarla fototerapi tedavisi olabilmektedir.
Daha ileri hastalıklarda UV-A ile yapılan PUVA (Psoralen UV-A) fototerapi uygulanır. Hastaya ışığa duyarlılığını arttıran, UV-A emilimini sağlayan Psoralen ilacı verilir. Ardından uzun dalga boyuna sahip UV-A uygulaması gerçekleştirilir. UV-A, UV-B’ye göre deride daha derine, orta katman olan dermise kadar girebilmektedir.
UV-A, UVA-1 (340-400 nm) ve UVA-2 (320-340 nm) olarak ikiye ayrılmaktadır. UVA-1, UVA-2 ve UVB’ye göre daha derine ilerler, enerjisi düşük olduğundan deride yanma ve kızarma diğer yöntemlere göre daha az olmaktadır.
Bebeklerde sarılık tedavisi için fototerapi uygulanırken bebeklerin gözleri kapatılmaktadır. Erişkin hastalarda UV ışığının göze zarar vermesini önlemek için UV geçirmeyen gözlükler kullanılmaktadır. Eğer göz kapakları veya göz çevresinin de tedavi görmesi gerekliyse gözler kapatılmalıdır. Hastaların, tedavi olurken vücutlarında kapanması gerekli bölgeler hekim tarafından lokal ya da genel olarak belirlenmektedir.
Tedavi sürecinde fototerapi seanslarından çıkışlarda veya seans olmayan günlerde güneşten korunmaya çalışılmalı, eğer dışarı çıkılacaksa vücudun güneş alan bölgeleri kapatılmalı açık olan yerlere ise koruma faktörü en az 30 olan güneş kremi uygulanmalıdır.
Bu tedavi yöntemi tüm hastaları tamamen tedavi etmede yeterli olmayabilir. Çoğu vakada hastalığın ilerlemesinin kontrol altına alınmasında ve hastalığın azaltılmasında güçlü bir yardımcıdır. Fototerapi ile tedavi hastalığa göre değişmekle birlikte belirli seanslarla 2 aydan 18 aya kadar uzayabilmektedir. Seans süreleri birkaç saniyeden başlayarak durum izleme ile zamanla arttırılmaktadır.
