LED yol ve sokak aydınlatma uygulamalarının ilk örnekleri incelendiğinde beyaz ışığın yaygın olarak kullanıldığı görülmektedir. Pek çok kişi, beyaz ışığın daha parlak ve daha net bir görüş sunduğunu düşünüyordu. LED aydınlatma uygulamalarının yaygınlaşmasıyla beyaz ışığın zararlı etkileri konusunda endişeler dile getirilmeye başlandı.
Günümüzde yol ve sokak aydınlatması, sadece yolların ve sokakların güvenliğini artırmakla kalmayıp aynı zamanda enerji verimliliği ve çevresel etkileri de göz önünde bulundurularak planlanmaktadır. Teknolojinin ilerlemesiyle, geleneksel aydınlatma yöntemlerinden LED aydınlatmaya geçiş hızlanmıştır. Ancak, bu geçiş sırasında önemli bir tartışma konusu ortaya çıkmıştır: yol ve sokak aydınlatmasında hangi ışık rengi tercih edilmelidir?
Yol ve sokak aydınlatması, sürücülerin ve yayaların güvenliğini artırmak için yapılır. Sokak aydınlatmalarında geleneksel olarak yüksek basınçlı sodyum ve metal halide lambalar kullanılır. Enerji verimliliği konusunda artan farkındalıkla sokak aydınlatmalarında da LED teknolojisinin kullanımına başlanmıştır. LED sokak lambaları, kendinden önceki teknolojilerle karşılaştırıldığında daha uzun kullanım ömrü, daha düşük bakım maliyeti ve daha az çevresel etkiye sahiptir.
LED yol ve sokak aydınlatma uygulamalarının ilk örnekleri incelendiğinde beyaz ışığın yaygın olarak kullanıldığı görülmektedir. Bunun temel sebebi, beyaz ışığın daha parlak olarak algılanmasıydı. Floresan lambaların kullanımının bir sonucu olan beyaz ışık alışkanlığı da bu durum üzerinde etkiye sahipti. Pek çok kişi, beyaz ışığın daha parlak ve daha net bir görüş sunduğunu düşünüyordu. LED aydınlatma uygulamalarının yaygınlaşmasıyla beyaz ışığın zararlı etkileri konusunda endişeler dile getirilmeye başlandı.
LED’lerde beyaz ışığın elde edilmesi için en çok tercih edilen yol mavi LED çipi ve sarı fosfor birleşimidir. Mavi LED çipi, belirli bir dolgu oranına sahip fosforla kaplanır. LED çipinden yayılan mavi ışık, fosfor katmandan geçtiğinde beyaz ışık elde edilir. Fosfor kaplamanın türü, beyaz ışığın rengini belirler. LED çipinden yayılan ışık, çıplak gözle beyaz görünse de önemli miktarda mavi ışık içerir. Fosfor kaplı LED’lerden gelen aşırı mavi ışık emisyonu, insan sağlığı üzerinde olumsuz etkilere neden olur.
Yüksek yoğunluklu LED ışıklar, içerdiği yüksek oranda mavi ışık nedeniyle uyku-uyanıklık döngüsünü düzenleyen bir hormon olan melatonini baskılayan bir etki yaratır. Melatonin hormunu, vücudun doğal ritmini düzenler, uykuyu teşvik eder, duyguları etkiler ve üremeyi uyarır. Melatonin hormonunun baskılanması, tüm bu sistem üzerinde olumsuz etki yaratacaktır. Bu etki, yüksek basınçlı sodyum lambalara göre çok daha fazladır.
LED ışıkların rengi soğuk renklerden sıcak renklere (beyazdan sarıya) doğru gittikçe içerdiği mavi ışık oranı da azalır. Örneğin; 4000K renk sıcaklığına sahip bir LED ışığının yaklaşık olarak yüzde 30‘u mavi ışık olarak yayılır. Renk sıcaklığı 3000K seviyesine çekildiğinde bu oran yüzde 20 seviyesine kadar düşer. Bu da sarı ışığa sahip LED’lerin beyaz LED’lere göre daha az olumsuz etki yaratacağı anlamına gelir.
İnsan gözü, sarı ışık olarak bilinen 3000K renk sıcaklığına sahip LED ışığı altında iyi bir karanlığa uyum ve renkleri ayırt etme performansı gösterir. Bu renk sıcaklığındaki LED’ler, fiziksel ve zihinsel sağlık üzerinde daha az olumsuz etkiye sahiptir. Yine de LED aydınlatmanın insan ve çevre üzerindeki zararlı etkilerini en aza indirmek için LED aydınlatmanın kısılma özelliğinden yararlanılabilir.
Özetle, LED yol ve sokak aydınlatmalarında insan sağlığı üzerindeki olumsuz etkileri azaltmak için sarı ışık kullanılmalıdır. Aydınlatma tasarımında parlaklık, renksel geriverim indeksi, kamaşma kontrolü, titreme gibi değerler de göz önünde bulundurulmalıdır.
