Voltaj regülatörü, elektrikle çalışan cihazların bağlı olduğu besleme hattındaki gerilim dalgalanmalarını önleyerek cihazların zarar görmesini engelleyen düzenleyicidir. Voltaj regülatörleri, gerilimdeki düşme veya yükselmeleri kısa süre içerisinde uygun gerilim seviyesine getirebilmektedir.
Voltaj regülatörü, elektrikle çalışan cihazların bağlı olduğu besleme hattındaki gerilim dalgalanmalarını önleyerek cihazların zarar görmesini engelleyen düzenleyicidir. Elektrikli cihazlar genellikle belirli aralıkta gerilim yükselmesine tolerans gösterebilirken normalden düşük gerilimde daha fazla zarar görmektedir.
Şebekeden alınan düşük ya da yüksek gerilimli elektrik, voltaj regülatöründen geçirilip uygun sınır değerlerine getirilerek elektrik yüklerine aktarılır. Voltaj regülatörleri koruduğu cihazların çektiği akımdan bağımsız şekilde gerilimini sabitlemeye çalışmaktadır. Gerilim regülatörleri, beslenen cihazın özelliğine göre AC-AC, DC-DC, AC-DC elektrik dönüşümlerinde düzenleyici ve koruyucu olarak kullanılmaktadır.
Dünya genelinde kullanılan AC şebeke gerilimi, Amerikan standardı olan tek faz 120V (100-127V), 60Hz ve Avrupa standardı tek faz 220-240V (198-242V), 50 Hz değerlerinde sinüsoidal sinyaldir. Farklı ülkelerde çalışmaya uyum sağlanması amacıyla günümüzde birçok elektrikli cihaz 100-240V aralığındaki gerilim seviyelerinde çalışacak şekilde üretilmektedir.
Yüksek gerilimi alçak gerilime indiren trafolara mesafesi uzak olan köy gibi kırsallarda, sanayi bölgelerinde tüketiciler düşük veya yüksek gerilim alabilmektedir. Trafoya olan mesafeye göre yakın tüketiciler daha yüksek gerilim, uzak mesafedeki tüketiciler ise daha düşük gerilim almaktadır.
Ayrıca tüketicilerin, termosifon, elektrikli ısıtıcı, fırın, su ısıtıcıları ve motor gibi yüksek güç çeken elektrik yükleri gerilim düşümüne sebep olabildiği gibi şebeke kaynaklı gerilim düşümleri de mümkün olabilmektedir. Elektrik kesintisi yaşandıktan sonra elektrik tekrar geldiğinde de şebeke gerilim seviyesi yüksek ya da düşük olabilmektedir.
Voltaj regülatörleri, gerilimdeki düşme veya yükselmeleri kısa süre içerisinde uygun gerilim seviyesine getirebilmektedir. Haberleşme sistemleri, tıbbi laboratuvar cihazları, askeri ekipmanlar, endüstriyel cihazlar, yangın söndürme sistemleri vb. elektrik enerji kalitesinin yüksek olması gereken alanların yanında bireysel kullanıcıların yüklerini korumak için de tercih edilmektedir.
Bilgisayar, televizyon, klima, buzdolabı, kombi, aydınlatma, AC-DC dönüştürücü adaptör gibi cihazlar daha hassas olduklarından voltaj dalgalanmasından daha çok etkilenirler. Uygun olmayan AC besleme gerilimleri özellikle AC-DC dönüşüm yapan cihazların zarar görüp bozulmasına veya ömrünün azalmasına neden olabilmektedir.
Buzdolabı ve klima, elektrik motoru içermektedir. Motorların ilk kalkış akımları normal çalışma akımlarından çok fazladır. Eğer gerilim ciddi düzeyde düşerse geçen akım miktarı daha da artacak ve sargılarda ısınmaya neden olacaktır. Eğer bu şekilde çalıştırmaya devam edilirse cihaz ömrü azalacak dahası yangın çıkarma ihtimali de oluşabilecektir.
Çeşitli sebeplerle şebeke gerilimi her zaman aynı değerde olmayabilmektedir. Tek faz, üç faz AC veya DC beslemeler için ayrı tasarlanmış otomatik, elektronik, elektromekanik voltaj regülatörleri bulunmaktadır.
Tek faz voltaj regülatöründen örnek verecek olursak 140-280V aralığında gerilimde çalışabilen ve çıkışına standartları karşılayan 198-242V gerilim aktarabilen cihazlar bulunmaktadır. Ayrıca aşırı yük koruması ve kısa devre koruması gibi ek önlemleri de içerisinde barındırır. Voltaj regülatörünün kapasitesine göre birden fazla cihaz tek regülatörle beslenebilmektedir.
Voltaj regülatörü seçimi yapılırken korunması istenen cihazların toplam güçleri hesaplanmalıdır. İleride eklenebilecek yükler de düşünülerek belirli bir miktar daha fazla kapasiteli voltaj regülatörü alımı uygun olacaktır. Çoğu kesintisiz güç kaynağı içerisinde voltaj regülatörü dahili olarak yer almaktadır. Ancak istenirse kesintisiz güç kaynağından önce de voltaj regülatörü kullanılabilir.
