Kontrol kalemi, alçak gerilimin olduğu sigorta panosundan başlayarak tüm elektrik hattında, prizlerde, duylarda, yükler üzerinde elektriğin varlık veya kaçak durumunun tespiti için kullanılan temaslı veya temassız olarak gerilim algılayan en basit elektriksel test ekipmanıdır.
Kontrol kalemi, alçak gerilimin olduğu sigorta panosundan başlayarak tüm elektrik hattında, prizlerde, duylarda, yükler üzerinde elektriğin varlık veya kaçak durumunun tespiti için kullanılan temaslı veya temassız olarak gerilim algılayan en basit elektriksel test ekipmanıdır.
Temaslı kontrol kalemi bileşen olarak elektrikle temas eden iletken uç, direnç, neon lamba ve canlı uç ile arada gerilim farkı oluşturabilmek için lambanın diğer ucuna bağlı metale temas eden bir RC (Direnç, Kapasitör) yapısı yeterlidir.
İnsan vücudu bu RC yapısını tamamlamak için yeterlidir. Kontrol kaleminin bir ucu elektrik fazına dokundurulduğunda direnç üzerinden geçecek küçük akım neon lambaya gelir.
Devrenin tamamlanması için kontrol kaleminin ucuna elle temas edilir ve neon lamba ışık verir.
Temassız kontrol kalemi ise iletkene temas etmeden yalıtkan üzerinden AC akımla oluşan elektrostatik alan ile algılar. İçerisinde bataryası ve lambayı aktif edecek devresi bulunmaktadır.
Ayrıca hassasiyet ayarı değiştirilerek daha uzaktan veya daha yakından lamba ve sesli ikaz ile algılama yapabilmek mümkün olmaktadır.
Kontrol kalemindeki lamba özellikle gün ışığında sönük gibi görünebilir. Ayrıca canlı uca yakın geçen başka bir iletkenle oluşan kapasitif etkiden dolayı cansız iletkene kontrol kalemi temas ettirildiğinde sanki gerilim varmış gibi görülebilir.
Bu tip hatalar yaşanabileceğinden dolayı kontrol kalemleri çok güvenilir olmamaktadır.
Kontrol kalemi kullanılırken önce canlı uç olduğu bilinen bir yerde test edilmeli ve gerçekten algılayabiliyorsa test edilecek bölge üzerinde uygulanmalıdır.
Kontrol kalemleri ile hızlı sonuç alınabilir, ancak üzerinden gerilim değeri okunamaz. Bu da kullanıcının yanılmasına neden olabilir.
Profesyonel çalışma ortamlarında kontrol kalemi kullanılmamaktadır. Eğer imkân varsa multimetre, voltmetre gibi gerilim değeri okuyabileceğimiz daha güvenilir ekipmanlar kullanılması gerekir.
Elektriksel test ve ölçüm ekipmanlarının sahip olması gereken güvenlik sertifikaları vardır. Güvenlik önlemleri alınmadan yapılan test ve ölçümler, yaralanma ve hatta ölümle sonuçlanabilecek kazalara sebep olabilir.
