Bir ürün üzerine geliştirme yapılırken bir özellik iyileşirken diğer bir özellik kötüleşebilir. Bu duruma çelişki adı verilmektedir. Örneğin; bir masanın dayanıklılığını artırmak için malzemeyi kalınlaştırmak masanın ağırlığının da artmasına yol açar. Dayanıklılığın artması bir kazanç iken, ağırlığın artması bir kayıp olarak ortaya çıkar.
Bir ürün üzerine geliştirme yapılırken bir özellik iyileşirken diğer bir özellik kötüleşebilir. Bu duruma çelişki adı verilmektedir.
Örneğin; bir masanın dayanıklılığını artırmak için malzemeyi kalınlaştırmak masanın ağırlığının da artmasına yol açar. Dayanıklılığın artması bir kazanç iken, ağırlığın artması bir kayıp olarak ortaya çıkar.
Tarihten bugüne kadar uzanan süreçte milyonlarca buluş yapılmıştır. Ancak bunlardan çok azı gerçek bir buluştur.
Kayıp olmadan bir kazanç sağlanması için teknik çelişkileri ortadan kaldıracak bir buluş yapılmalıdır. Yukarıdaki örneğe göre hafif ve dayanıklı bir masa ortaya koymak buluş niteliğindedir.
Çelişki parametrelerini belirlemek buluşun ilk adımıdır. Çelişkiler belirledikten sonra problemin çözümüne geçilir. Problemin çözümü için genelikle optimizasyon tercih edilir. Ancak optimizasyon nadiren gerçek bir buluşla sonuçlanır.
Milyonlarca patentin incelenmesiyle ortaya konmuş TRIZ ise çelişkileri tamamen ortadan kaldırmak için geliştirilmiş etkili bir araçtır. TRIZ, çelişkinin her iki ucundaki parametreyi de iyileştirebilir. Bu yüzden çelişkilerin çözümünde son derece etkilidir.
TRIZ yönteminde çelişki, teknik çelişkiler ve fiziksel çelişkiler olmak üzere ikiye ayrılmıştır.
Klasik mühendislik yaklaşımında bir özelliğin iyileştirilirken diğerinin kötüleşmesine teknik çelişki denir. Bir ışık kaynağının parlaklığını artırırken, güç tüketiminin de artması teknik çelişkiye örnek olarak gösterilebilir.
Fiziksel çelişki ise özellik bir yönde istenirken aynı özelliğin zıt yönde de istenmesi durumudur. Örneğin, otomobillerdeki hava yastığı kaza anında hızlı açılmalı ancak sürücüye zarar vermemek için de yavaş açılmalıdır.
TRIZ, tüm çelişki durumlarında hiçbir zararlı etki olmadan yarar elde edilecek sonuçlara odaklanmıştır.
TRIZ’in yaratıcısı Genrich Altshuller, milyondan fazla patenti izleyerek 39 teknik çelişki belirlemiştir. Bu çelişkilere 39 standart mühendislik parametresi olarak da bilinmektedir.
Şekil 1. Çelişki Matrisi (triz.co.uk)
TRIZ’in 39×39 çelişki matrisinde sol sütundan neyin iyileştirilmesi istendiği seçilir, en üstte ve sağa doğru uzanan satırda ise bu özellik iyileştiğinde hangi özelliğin kötüleştiği seçilir. İki çelişkinin birleştiği kutucukta çelişkinin çözümü için önerilen buluş prensipleri yer alır. Çelişki matrisinde toplam benzer çözümlerin aranması için farklı prensiplerin bir araya getirildiği toplam 1482 kutucuk bulunmaktadır. Prensipler tabloda numaralarla belirtilmiştir. Bu numaraların karşılığı buluş prensipleri aşağıdaki gibidir.
Genrich Altshuller, yaratıcı buluş prensiplerini ortaya koyarken çelişkileri belirlemede yaptığı gibi mevcut patent başvurularından yola çıkmıştır. Bir teknik çelişkinin çözümü için öncelikle çelişkiler tanımlanmalıdır. Daha sonra çelişki matrisinde çelişkilerin kesişim kümesindeki buluş prensipleriyle problemin çözümüne gidilir.
