Haseki Hamamı’na Ayasofya Hamamı, Haseki Hürrem Sultan Hamamı da denir, İstanbul’da Ayasofya Müzesi ile Sultanahmet Camii arasında yer alan Türk hamamıdır. Kanuni Sultan Süleyman’ın eşi Hürrem Sultan tarafından, Mimar Sinan’a 16. yüzyılda sipariş edilmiştir. Ayasofya’nın yanına, daha önce tarihi Zeuksippos Banyoları’nın bulunduğu yere inşa edilmiştir.
Haseki Hamamı’na Ayasofya Hamamı, Haseki Hürrem Sultan Hamamı da denir, İstanbul’da Ayasofya Müzesi ile Sultanahmet Camii arasında yer alan Türk hamamıdır.
Kanuni Sultan Süleyman’ın eşi Hürrem Sultan tarafından, Mimar Sinan’a 16. yüzyılda sipariş edilmiştir. Ayasofya’nın yanına, daha önce tarihi Zeuksippos Banyoları’nın bulunduğu yere inşa edilmiştir.
Ayasofya Haseki Hamamı, Hürrem Haseki Sultan tarafından, 1556 yılında, hayrat olması amacıyla Mimar Sinan’a yaptırılmıştır.
Klasik devir Osmanlı hamamları üslubundaki yapı, çifte hamam şeklinde ve 75 m. uzunluğundadır. Bu hamamda, Türk hamam mimarisinde bir yenilik olmak üzere ilk defa kadınlar ve erkekler kısmı aynı eksen üzerinde yapılmıştır.
İki bölümün sıcaklık kısımları bitişiktir, soyunmalıklar eksenin iki ucunda yer alır. Erkeklerin soyunmalık, soğukluk ve sıcaklığını kadınlar kısmının sıcaklık, soğukluk soyunmalığı takip eder.
Binanın duvarları bir sıra kesme taş, iki sıra tuğla olarak örülmüştür. Erkekler kısmının soyunmalığında cephede üstte dörder, kadınlar kısmı soyunmalığında ise üçer sivri kemerli pencere vardır. Bütün kubbeler kurşun ile kaplıdır.
Erkekler kısmı cephesinde diğer hamamlardan farklı olarak ortasında bir kubbe olan sütunlu bir revak yer alır. Kubbe ve revak tavanı tuğla dekor ile süslüdür. Hamamın abidevi giriş kapısının kemerinde bir kırmızı, bir beyaz palmet dekoru ve üzerinde yeşil zemine altınla yazılmış kitabe bulunmaktadır.
Soyunmalık kare şeklindedir ve üzeri kubbeyle örtülüdür. Kubbeye geçiş trompla sağlanmıştır. Kubbenin etrafını zikzak şeklinde bir yaprak frizi çevirir. Ayrıca dört duvarda sivri kemerli nişler yer alır. Dikdörtgen bir plan gösteren bu kısımdan, üzerinde 3 kubbe bulunan soğukluğa, oradan da bir kapıyla sıcaklığa geçilir. Soğukluğun sağ tarafında helalar, solda ise usturalık yer alır.
Planı haç şeklinde olan sıcaklığın 4 eyvanı ve 4 halveti vardır. Halvetler, müstakil odalar halindedir ve üzerleri küçük kubbelerle örtülüdür. Ortada sekizgen bir göbek taşı bulunur. Bu kısmın önceleri renkli mozaikle kaplı olduğu bilinmektedir.
Kubbe, sekizgen mekanın duvarlarına oturtulmuştur. Kadınlar tarafı da erkekler tarafıyla aynı plandadır. Fakat bu kısımda soyunmalık erkekler tarafındakinden daha küçüktür. Kare mekanı yine kubbe örter.İstanbul’un abidevi eserlerinden biri olan bu hamam, uzun yıllar kapalı kalmış, depo olarak kullanılmış ve 1957-1958’de onarılmıştır, 2008 yılında başlanan renovasyon ile 2011 Mayıs ayında tekrar kullanıma açılmıştır.
Hamamın aydınlatmasında eski ve yeni aydınlatma araçları birlikte kullanılmıştır. Hamamın bütünlüğünü bozmayacak eski tip direk aydınlatmaları ve avizelerde fonksiyon değil görsellik ön plandadır.
Cephe aydınlatmasında LED armatürler kullanılmıştır. İşletme maliyetlerini azaltmak için kullanılan LED’li armatürler hamamın tarihi dokusunu bozmamak için yapıyla uyumlu olmasına özen gösterilmiştir.
Yere gömme, spot ve duvar yıkayıcı armatürlerin asli fonksiyonu aydınlatmadır; armatürler yapının görsel estetiğini bozmamak için gizlenmiştir. Hamamın tuğla dokusunun güzelliği gece olduğunda daha çok ortaya çıkmaktadır.
Revakın üstüne yerleştirilen duvar yıkayıcılar kesme taş duvarın detaylarını belirginleştirmektedir. 36 LED’li duvar yıkayıcılar 50 W enerji tüketmektedir. Hamamın kurşun çatısına zarar vermemesi için armatürlerin ayakları ayarlanabilirdir.
Hamamın sütunlu girişinde tuğla tavan detayları aydınlatılmıştır. Tuğla örülü revakın aydınlatılmasında amber rengi ışık tuğla rengine yakın olduğu için seçilmiştir. Bu spotların yeşil renkli olanları ağaçların aydınlatılmasında da kullanılmıştır.
Binanın duvarları hamam mimarisine uygun olarak boşluklu yapılmıştır. Sivri pencerelerin olduğu noktalardaki, aydınlatmalar 7 W’lık LEDBAR’lar ile yapılmıştır. Pencereler gece ve gündüz içeriden bakıldığında dışarısı aydınlıkmış gibi gözükmektedir. Dışarıdan gece bakıldığında ise içerisinin loş olmasına rağmen aydınlıkmış gibi gözükmesini sağlamaktadır. LEDBAR’lar 4500 Kelvin renk sıcaklığında ve 100 cm uzunluğundadır.
Soyunmalıklarda kubbenin aydınlatması mavidir. Sıcaklıktan çıkanların soyunmalıkta uzanabilecekleri şezlonglar mevcuttur. Şezlonglara uzananların kubbeye doğru baktıklarında görecekleri manzara yaprak frizleri ve kubbenin uçuk maviliği olacaktır. Kubbe aydınlatmasında karşılıklı olarak kullanılan 2 adet 45 dereceli LED ışıldak kullanılmıştır.
Soyunmalıktaki dinlenme bölümünü kullananların rahatsız olmaması için ışıldaklar korkulukların dışarı bakan noktalarına konumlandırılmıştır. Hamamın sıcaklıklarında kullanılan armatürlerin ışık eğrisi, yapının dış cephesinde kullanılan armatürler gibi dar açılıdır. Bu yapının içini ve dışını dolaşanlarda heybetli bir izlenim oluşturmak için yapılmıştır.
İçeride kullanılan duvar yıkayıcılarda amber rengi LED’ler kullanılmıştır. Hamamın içinde loş ve sıcak renkler kullanılarak rahatlamaya yardımcı olması düşünülmüştür. Ürünlerin IP 65 olması ve yüksek sıcaklıklarda kullanıma uygun olması gerekmektedir.
Tüm aydınlatma tasarımı ve ürünler hamam gibi yüksek sıcaklıkların olduğu zor kullanım şartlarına uygun olarak düşünülmüştür. Tarihi bir yapıya zarar vermeden yapılan renovasyon çalışmasında armatürler özel olarak tasarlanmış ve üretilmiştir.
Proje Künyesi
İşveren: Haseki Turizm Sağlık İnş. San. ve Dış Tic. Ltd. Şti.
Aydınlatma Tasarımı: EAE Elektroteknik A.Ş.
Aydınlatma Firması: EAE A.Ş.
Uygulanan Ürünler: Walight, Dipled, Spot
