Aydınlatmada Renk Sıcaklığı ve Renksel Geriverim (CRI)’ın Önemi

Tüm ışık kaynaklarının ışıksal gücünü ifade eden ölçü birimine lümen denir. Işık kaynaklarının verecekleri ışığın gücü lambanın elektriksel gücünden farklı olmaktadır. Bu nedenle ışık kaynaklarının değerlendirilmesi kaynağın elektriksel gücü ile birlikte ışıksal gücünün göz önünde bulundurulması gereklidir.

Enerji tasarrufu ile aydınlatma tasarrufu farklarının iyi algılanması gerekmektedir.

60 W klasik bir ampul ile 810 lümen ışık elde edilirken, 9 W LED lamba ile 810 lümen ışık elde edilmektedir. 60 W’lık bir ampul ile aynı ışık kaynağı elde edilirken %80’e varan tasarrufla elektrik enerjisi harcanmaktadır. Bu durumda LED lamba ile gerçek anlamda tasarruf ışıktan değil enerjiden yapılmaktadır.

Lüks ise ortam aydınlığının seviye birimidir. 1 metre kareye düşen lümen seviyesini belirler.

Her ışık kaynağından aynı renkleri elde etmek mümkün değildir. Işık özellikleri baz alınarak doğru ışığın seçilebilmesi için çok önemli iki kriter bulunmaktadır;

1. Renk Sıcaklığı
2. Renksel Geri Verim(CRI)

Renk Sıcaklığı

Işıkların renk sıcaklığı ortamlarda yaratılmak istenen ambiyans için son derece önem taşır. Soğuk ve sıcak olmak üzere iki kategoride değerlendirilirler. Fakat bu adlandırmalar ışık renk sıcaklıklarının iki belirleyici kavramı olmaktan kısmen uzaktır.

Ayırt edici olabilmeleri adına sıcak beyaz ve soğuk beyaz renk tonları Kelvin olarak adlandırılmış ve görülebildikleri dalga boyları dahilinde ölçümleri yapılarak analiz değerlerinde ve ortamda yarattıkları ambiyansa göre 4 farklı grupta değerlendirilmektedirler.

2500-2800 K renk grubu (sarı, sıcak) ağırlıklı olarak rahatlatıcı ve huzur verici bir özelliğe sahip olduğu düşüncesi ile kişisel mekanlar da tercih edilmektedir. Enkandesen, sodyum ve 827, 927 kodlu floresan ve kompakt floresanların rengidir.

2800-3500 K renk grubu (sıcak beyaz, doğal) renk grubu da yine sıcak olması nedeni ile rahatlatıcı ışık grupları arasında yer almaktadır. Halojen ve 830, 930 kodlu floresanların rengindir.

3500-5000 K renk grubu (soğuk beyaz, doğal) da yoğun bir ışık gerekliliği görülen ofislerde ve ticari mekânlarda tercih edilir. 840, 940 floresan ampullerinin renkleridir.

5000 K renk grubu (gün ışığı) günışığına benzeyen bir renktir. Soğuk gün ışığı olarak ta adlandırılır. 850, 865, 965 kodlu floresan renkleridir.

Renksel Geriverim (CRI)

Ortamlarda seçilen ışık ile birlikte beklenilen ambiyansın tamamen yaratılacağı düşüncesi hâkimdir. Oysaki ışıkla yaratılmak istenen ambiyansta ışık renginin önemi kadar Renksel Geriverim (CRI)’de önemlidir. Bu iki parametre birbirinden tamamen bağımsızdır. Renksel geriverim karakterisliğine en iyi yansıtan enkandesen ampuller ve soğuk günışığı kaynaklarıdır. Bu durum bu iki kaynaktan çıkan ışık spektrumunun süreklilik göstermesidir.

Deşarj lambalarda (alçak basınçlı sodyum buharlı deşarj lambası) ağırlıklı olarak spektrum parçalı ya da çizgiseldir. Bu durum ise onların kötü ya da kötü ile mükemmellik arasındaki çizgisini belirlemektedir. Kullanacağımız ışığı seçerken renksel geri verimin iyi algılanmış olması hayal kırıklıklarını ortadan kaldıracak en önemli unsurdur.

Akşam saatlerinde mağazadan aldığınız elbisenin ya da mobilyanın, beğenerek aldığınız renk olmadığını ne zaman anladınız?

Mağazalar yüksek ışıklar ile donatılırlar. Mankenlerin üzerlerinde ki elbiseler üzerine yansıtılan ışıklar CRI gözetmeksizin seçilmiş sadece aydınlatan ışıklar ise; akşam saatlerinde almış olduğunuz ürünün seçim yapmış olduğumuz renge sahip olmayıp tamamen alakasız bir renk olduğunu gündüz saatlerinde yani günışığında fark ederiz. Son derece rahatsız edici olan bu durumu önlemekte CRI’ın önemini tamamen algılamış oluyoruz.

Sonuç olarak, CRI genel olarak 3 kategoride değerlendirebiliriz.

1. 90/100 CRI: Renklerin en doğru algılandığı mükemmel bir renksel geriverim değeridir. Renklerin doğru algılanmasının en önemli unsur sayıldığı yerlerde gereklidir. Matbaalar, serigrafi kuruluşları, boyahaneler gibi.
2. 80/90 CRI: İyi olarak değerlendirilen bir değerdir. İyi bir renk sunumu olması gereken fakat renk algılanmasının ilk hedef olmadığı yerlerde kullanılır. Mağazalar, kuyum sektörü, gıda sektörü gibi.
3. 80 ve Altı CRI: Kötü olarak değerlendirilir. Renk algılanmalarının hiç önemli olmadığı yerlerde kullanılır. Garaj, sokak aydınlatmaları gibi.

Bu rakamsal CRI sınıflandırmaları beklentiler doğrultusunda oluşturulmuştur. 70 CRI site ve çevre aydınlatmaları için yeterlidir. Mağazalar için 60 CRI kesinlikle beklentileri karşılamazken sokak aydınlatmasında yeterlidir. Temel olarak aydınlatma anlamında kullandığımız ışık, tercihlerimizi  ve gereksinimlerimizi belirlemektedir.